Thời gian đó, chỗ ở mới của nhà Tần Ương cũng đã sắp xếp xong xuôi đâu vào đó. Một người bạn của mẹ Tần Ương sang chơi, trong lúc phụ sắp xếp trang trí đồ đạc này nọ cứ luôn miệng khen ngợi: thằng bé Tần Ương học hành chăm chỉ như thế, qua cao trung sẽ là cao đẳng, sau đó chẳng mấy chốc sẽ vào đại học, thêm vài năm nữa thì tốt nghiệp ra trường, tìm được một công việc tốt, thế là nhà chị xem như được nhờ; còn bạn gái thì lúc nào có mà chẳng được, con trai mà, đại học có cũng tốt, không thì sau này lập nghiệp rồi hẵng thành gia, thế nào cũng ổn cả; nói tóm lại con cái lớn rồi cha mẹ cũng đỡ phải bận lòng nhiều như trước. Mẹ Tần Ương nghe xong, cũng cảm thấy gán*** trên vai nhiều năm qua có thể nhẹ bớt đi phần nào, tối nằm bàn với ba Tần Ương, hai vợ chồng bắt đầu nghĩ tới kế hoạch du lịch đâu đó, xem như là đi hưởng tuần trăng mật thứ hai, hâm nóng lại tình cảm của đôi vợ chồng già.
Nhưng cuộc sống vốn vô thường, chuyện ngày mai xảy ra hôm nay ai nào biết? Đất bằng biển êm khi gió nổi sóng gợn, mấy ai hay?
Ngay đêm trước ngày sinh nhật năm đó của Tần Ương, ông ngoại cậu đột nhiên qua đời.
Hôm ông đi, Tần Ương có một kỳ thi ở trường, mọi người trong nhà vì thế chẳng ai nói cho cậu biết. Chỉ khi từ trường về nhà, không thấy bóng dáng một ai thì Tần Ương mới lờ mờ đoán ra được có chuyện gì đó không lành.
Ba Tần Ương gọi điện về nhà cho hay: “Tần Tần, ông ngoại con mất rồi, hồi sáng này.”
Tần Ương nắm chặt ống nghe, không nói được lời nào, mơ hồ nghe thấy bên kia đầu dây tiếng khóc nghẹn ngào của mẹ.
“Mấy ngày này bên nhà ngoại có nhiều chuyện phải làm, cũng may con là đứa biết tự lo cho mình nên ba má cũng yên tâm phần nào.” Giọng nói của ba vẫn tiếp tục vang lên, “thức ăn đều có sẵn trong tủ lạnh, con coi hâm lại cho nóng rồi hãy ăn. Tối nay cũng chưa chắc ba mẹ về nhà được.”
Sau đó ông còn dặn dò thêm rất nhiều chuyện, Tần Ương đều im lặng nghe, từ đầu đến cuối chỉ đáp lại một câu: “Dạ, con biết rồi ba.”
Vừa đặt ống nghe xuống, tiếng chuông điện thoại di động cũng vừa lúc vang lên, giọng nói vui vẻ của Thẩm Tấn ngay tức khắc tràn ra: “Hà, chúc mừng sinh nhật sớm nhé! Thấy anh em có lòng chưa hả? Ngày mai phải khao người ta ăn cái gì đi đấy!”
Tần Ương đáp: “Cảm ơn.”
Rồi cứ thế ngơ ngác đứng bên bàn thật lâu, ngôi nhà rộng im ắng đến rợn người, một mình Tần Ương cứ đứng đó, nhìn chăm chăm vào một điểm bên ngoài cửa sổ, cho đến khi bóng tối dần dần buông xuống, đổ đầy căn phòng bếp một màu đen như mực.
Rất nhiều chuyện trên đời này, chỉ cần cố gắng một chút là có thể quên đi. Tỷ như buổi sớm hôm đó màu vàng nhạt của nắng như có như không, lời nói ra đơn thuần chỉ là phút vui đùa vô ý, chuyện xảy ra đơn giản chỉ là phút bất cẩn ௱ôЛƓ lung. Ngược lại, cũng có một số chuyện vì không chú tâm nên chẳng hay biết gì, cứ lơ đãng thờ ơ như thế, đến khi thật tâm nghĩ lại thì mới phát hiện ra từ lâu đã quên đi thật rồi.
Đối với sự ra đi đột ngột của ông ngoại, gia đình Tần Ương đều đã sớm có sự chuẩn bị từ trước. Người bị chứng ung thư phổi thời kỳ cuối, nhất định sẽ có một ngày ra đi như thế. Thế nhưng, so với thời gian bác sĩ dự đoán vẫn là sớm hơn một tháng. Con cháu trong gia đình trên dưới đều một lòng yêu thương hiếu kính ông, ngay lúc này vẫn là không sao chấp nhận được sự thật.
“Lúc trưa, ông tụi con còn ăn được những nửa chén cháo, sắc mặt cũng tốt hơn mấy ngày trước rất nhiều. Bọn nhỏ trong nhà khi đó còn đang bàn nhau coi có cách chữa bệnh nào tốt hơn hay không, muốn đưa ông đi khám thử xem thế nào. Kết quả, buổi chiều vừa mới ngủ được một chút đã bắt đầu ho, ho liên tục, ho ra cả máu, má cầm khăn lau cho ông, hết lần này đến lần khác, nhưng làm sao cũng không được…Lúc bác sĩ tới thì đã không kịp nữa rồi…”
Linh đường của ông đặt ngay trong gian phòng nhỏ của hai ông bà, bà ngoại Tần Ương như người mất hồn mê man nói đi nói lại tình hình lúc đó. Không khí ngập mùi nhang trầm, cùng tiếng lạo xạo của giấy vàng mã bị đốt cháy trong chậu đồng, bài kinh “Đại Bi Chú” vẫn rì rầm vang lên, át đi tiếng nói chuyện của mọi người, chỉ loáng thoáng nghe được những câu đứt đoạn vụn vặt.
“Cứ tưởng ông có thể qua được hè năm nay…”
“… ***, uống R*ợ*u, ông đều cai không được.”
“Mới có sáu mươi bảy tuổi, còn chưa đến được bảy mươi…”
Tần Ương đờ đẫn ngồi đó, chờ khi lễ làm xong, thì bước lên đưa một ly nước cho bọn họ. Khắp nơi nơi đều là vải trắng bạch, trên các bức tường treo đầy loại vải phướn năm màu vô cùng sặc sỡ, hình ảnh trước mặt lúc hư lúc thực, người vẫn ở đây nhưng hồn thì đã đi đâu mất rồi.
Có người từ sau đi đến hỏi chuyện: “Tần Tần vẫn còn đang đi học phải không con?”
“Dạ, cấp ba ạ”
“Thế à, vậy sắp thi vào cao đẳng rồi nhỉ? Cố gắng học hành nha con. Trong đám con cháu, đứa học giỏi nhất là con, bình thường ông rất thương con đó.”
Người bên cạnh cũng quay sang tiếp lời: “Nói mới nhớ, lúc còn nhỏ hai ông cháu đã rất quấn quýt nhau rồi… Nhưng lúc đó cháu còn bé quá, chắc là không nhớ được đâu.”
Tần Ương cười khẽ đáp: “Không đâu, cháu vẫn nhớ rõ mà.”
Ngôn ngữ bị nghẹn lại ở cổ họng, một tiếng khóc cũng không ra.
Tần Ương biết, bản thân mình có được một gia đình rất hạnh phúc. Ông bà hai bên đều còn, bất luận là bên nội hay bên ngoại, anh chị em trong nhà trên dưới đều rất hòa thuận yêu thương nhau. Mỗi dịp lễ tết, dù bận rộn việc gì dù ở xa cách mấy, mọi người cũng đều tranh thủ thời gian về nhà, họp mặt đông đủ bên bữa cơm đoàn viên, khung cảnh yên vui và ấm áp biết mấy. Đây là lần đầu tiên biết đến cảm giác mất đi một người thân yêu là như thế nào, đã từng cho rằng bản thân sẽ vô cùng thương tâm hay đau khổ, nhưng khi sự việc thật sự xảy ra, chỉ cảm thấy phảng phất giống như một giấc mộng. Ngu ngốc quá phải không, nhưng trong lòng không hiểu vì sao lại vô cùng yên tĩnh và tỉnh táo, yên tĩnh đến lạ lùng, tỉnh táo đến không thực.
Tang sự diễn ra vô cùng trang trọng, mọi người cùng nhau quỳ xuống, cùng nhau dập đầu, lửa đỏ lúc nào cũng bập bùng cháy trong chậu đồng, cùng nhau đốt tiền giấy cho ông. Mọi nghi thức Tần Ương đều nhìn theo người lớn trong nhà mà cẩn thận làm theo. Những đêm sau đó lại trằn trọc ngủ mãi không yên. Một mình nằm trong căn phòng quen thuộc của mình, nhưng trước mắt luôn là một quang cảnh trắng xoá. Bên tai nghe thấy những âm thanh nức nở đầy đau xót, hết tiếng này đến tiếng khác quẩn quanh không ngừng.
.
.
Cũng trong thời gian đó, ngày cứ kéo nhau trôi qua một cách vội vã.
Một lần, gặp nhau ở hành lang, Lão Du không nén được thương cảm mà dặn dò Tần Ương: “Sức học của em rất khá, kỳ thi lần này sẽ ổn thôi. Đừng có cố sức quá, ép buộc bản thân mình quá cũng chưa hẳn là tốt. Nếu lúc này tự mình gây áp lực cho mình chỉ sợ đến lúc vào phòng thi ngược lại sẽ… Ưm, nói chung, em phải chú ý nghỉ ngơi nhiều vào.”
Tần Ương đáp: “Em hiểu ạ, cảm ơn thầy.” Sắc mặt tiều tuỵ mà tái nhợt.
Trên đường về nhà, như mọi khi Thẩm Tấn lại từ phía sau quàng eo Tần Ương kể lể này nọ, nào là bài tập nhiều quá đi, có khi thức đến sáng làm cũng chưa chắc đã xong; bà cô dạy vật lý sao mà khó tính thấy sợ, chẳng biết nói đùa là gì; còn nữa, con gái quá ít, bình luận về vấn đề âm thịnh dương suy này thì Thẩm Tấn nói một câu như sau: “Toàn thể con gái của cái tầng đó đứng lên xếp hàng điểm danh, còn chưa đến được mười đầu ngón tay. Số lượng đã ít như thế, đừng nói chi đến chất lượng!”
Thẩm Tấn nói xong còn cười cười trêu chọc Tần Ương: “Coi cậu kìa, vẫn còn đang mơ ngủ trong chăn êm nệm ấm đấy à?”
Vì mặc cho Thẩm Tấn nói hết chuyện này đến chuyện khác, Tần Ương đi bên cạnh mà hồn cứ để đâu đâu, thi thoảng chỉ đáp lại vài tiếng ừ à cho có.
Thẩm Tấn thấy bạn mình như thế, cũng không nói thêm nữa, đang sánh vai nhau đi đột nhiên ngừng lại, nắm chặt cánh tay Tần Ương, buộc cậu quay lại nhìn thẳng vào mình: “Tôi làm sao lại có cảm giác eo cậu gầy hơn trước?”
“Không có đâu.”
Thẩm Tấn lại phỏng đoán sang chuyện khác: “Hôm nay tôi tình cờ nhìn thấy Lão Du ở văn phòng, ôm trong tay một tập bài kiểm tra dày cộm, có phải lớp cậu lại vừa bị cổ văn hành cho một trận?”
“A… không có.”
“Qua nay cậu có ngủ chút nào không?”
“Không có.” Thuận miệng thốt ra.
Ngây ra năm giây, khi đã nhận ra Thẩm Tấn vừa hỏi gì và mình vừa đáp gì, Tần Ương vội vã chối biến: “Không phải, có ngủ, ngủ đủ cả.”
“Vậy cặp mắt thâm quầng như thế này là do ngủ đủ giấc mà ra à?” Thẩm Tấn vẫn không chịu buông tha. Lần này, Tần Ương lẳng lặng cắn môi không đáp. Thẩm Tấn cười khổ một tiếng, cúi đầu thở dài: “Tôi nằm ngay bên cạnh cậu mà, cậu có ngủ hay không, lẽ nào lại không biết?”
Mấy ngày nay hai vợ chồng nhà họ Tần phần vì lo việc hậu tang của ông ngoại, phần sợ bà ngoại Tần Ương buồn nên đã nán lại bên đó chuyện trò an ủi, mà thời điểm này cũng là giai đoạn chạy nước rút của Tần Ương trong kỳ thi vào cao đẳng, quan trọng không kém. Thế nên, mẹ Tần Ương cũng đã ngỏ lời nhờ Thẩm Tấn sang ở cùng, dù gì bọn trẻ có hai đứa chăm sóc qua lại cho nhau vẫn là tốt hơn.
Thẩm Tấn lại nói, trong giọng nói lộ ra vẻ lo lắng mà chính cậu cũng không nhận ra: “Tần Ương, cậu không phải là một người rất hiểu chuyện sao? Lúc cậu giáo huấn tôi hồi học cấp hai, điệu bộ so với cô Lý còn ra vẻ giáo viên hơn nhiều.”
Buổi tối, Tần Ương vẫn không sao ngủ được. Cứ nhắm mắt lại là trong đầu lại hiện ra cảnh tượng ở nhà tang lễ khi đó, nhìn thấy bộ quần áo hàng ngày ông hay mặc cùng với chiếc mũ quen thuộc ông thường đội mỗi khi ra ngoài, cùng nằm im lặng trong một góc quan tài. Xung quanh là tiếng nhạc ai oán không ngừng trỗi lên, không khí nặng nề bi thương.
Như thế, dù muốn hay không mắt vẫn cứ trừng trừng mở ra, nhìn đăm đăm lên trần nhà mờ tối. Nửa đêm, ngày cũ chưa qua, ngày mới chưa đến, mọi âm thanh đều bị bóng tối nuốt trọn vào lòng.
“Ngày mai là đợt thi thử cuối cùng, cậu định đến trường thi mới ngủ hay sao?” Người nằm bên cạnh từ đầu đêm đến giờ nhịp thở vẫn luôn trầm thấp đều đặn, ngỡ đâu từ lâu đã say ngủ, giờ lại bỗng nhiên lên tiếng, câu nói tuỳ tiện hệt như đang vui đùa trêu chọc, nhưng giờ phút này nghe thấy giọng nói ấy, một cảm giác an tâm lại từ từ sinh ra trong lòng Tần Ương.
“Tần Ương, có việc này trước giờ vẫn muốn hỏi cậu, ngày hôm đó, trong con hẻm đó, những lời đó, cậu đã phải nhẩm đi nhẩm lại mấy lần?”
Khi đó…trời chiều chạng vạng, ngày tàn như máu, con hẻm cụt chật hẹp tối tăm, cậu con trai hoành mi lập mục, dáng vẻ vừa lãnh đạm vừa cao ngạo không ai bì nổi.
“Ba lần.” Vẫn nhớ rõ không quên, Tần Ương trả lời ngay lập tức, “lúc gọi cậu theo tôi vào trong hẻm, trong đầu vẫn còn đang ôn lại một lần nữa.”
Nghe thế, bàn tay đặt ở túi quần cố hết sức vẫn không ngừng run lên.
Cuối cùng, Thẩm Tấn cũng không nhịn được mà bật cười: “Cậu, cậu thật là…”
Đây vốn là chuyện có đánh ૮ɦếƭ cũng không bao giờ muốn lộ ra sự thật bên trong, giờ đây trong một lúc tâm tình ngây ngẩn không đề phòng, lại theo lời dẫn dụ của đối phương mà nói ra dễ dàng chỉ trong một câu. Cái khoá bên trong Tần Ương cứ thế lơi ra. Bao ý nghĩ hỗn độn trong đầu suốt mấy ngày qua cuối cùng cũng có thể giãi bày ra thành lời, nói cho một ai đó nghe.
“Tôi khóc không được.”
Trong lễ tang, tất cả mọi người đều khóc, chỉ có một mình cậu đứng đó, lẳng lặng mà nhìn. Tiết Thanh Minh, mưa phùn cóng lạnh, gương mặt bên dưới tán ô đen nhợt nhạt yên tĩnh, không nhìn ra bất cứ tình cảm nào.
“Lúc nhỏ, ba mẹ bề bộn công việc, rất thường đi công tác, không tiện dẫn tôi theo, thế nên gửi về bên ngoại nhờ người trông coi hộ. Từ lúc ấy đã thích bám theo ông rồi. Tôi là cháu trai đầu lòng, trong đám con cháu, được ông thương nhất, không cho gọi là ông ngoại bao giờ, trước giờ vẫn gọi là ông thôi.”
“Ông rất thương tôi, dù tôi có làm sai chuyện gì ông cũng đứng ra bảo vệ, không để cho ba mẹ mắng tôi.”
“Cậu con ngoan trò giỏi Tần Ương cũng có lúc bị ba mẹ đánh đòn sao?” Thẩm Tấn cười khẽ ngắt ngang lời.
Tần Ương cũng mỉm cười: “Lúc còn bé, ai sinh ra đã biết nghe lời hiểu chuyện ngay chứ?”
Lời nói lại chậm rãi buông ra: “Lúc đó, cậu cũng biết đấy, mùa hè chẳng bán nhiều kem như bây giờ, có được một que kem hình Pu'p bê đầu to là cả một mơ ước rồi, không thì một cây kem đá thôi cũng được. Chỗ làm đó tốt lắm, ngày nào trời nóng bức cũng phát đá bào cho mọi người giải khát. Mỗi ngày ông đều mang theo một bình thuỷ, lấy phần mình đổ đầy vào đó, mang về cho tôi ăn. Vị của nó ngọt lắm, còn thơm mùi sữa bò… Thế nên, ngày nào cũng vậy, băng ghế trước nhà luôn có một đứa cháu nhỏ, ngồi chờ ông về.”
Nói đến đây, nhớ lại cái thuở ngây ngô lúc ấy, môi Tần Ương bất giác nở ra một nụ cười, nhẹ giọng nói tiếp: “Sau đó, ông về hưu, còn tôi cũng bắt đầu đi học, không còn rảnh nữa mà quấn lấy ông. Phải lâu lắm mới có thể đến thăm ông. Lần nào ông cũng bảo, đến chơi với ông thường hơn đi. Lần nào tôi cũng gật đầu, hứa với ông. Thế rồi bận quá, lại quên đi…Mỗi lần đến thăm, cũng nói với ông không được mấy câu…”
“Ông ở nhà không có gì để làm cả. Ông hẳn là buồn lắm. Thế nên cứ uống R*ợ*u với *** mãi thôi, nhưng hai thứ đó tốn nhiều tiền quá, ông cũng không nỡ, thế là tiêu xài tiện tặn, tự mình làm khổ chính mình… Ba mẹ mua cho ông, ông đều cẩn thận cất đi, để dành dùng từ từ. Về sau này, cả cơm ông cũng ăn không được nữa, thân thể càng lúc càng yếu, ngay cả sức lên xuống cầu thang cũng không có. Mọi người trong nhà khuyên can, ông cười buồn bảo, cai không được nữa rồi. Lúc đưa ông đến bệnh viện, cả người chỉ còn lại xương với da. Mẹ bảo, bác sĩ dặn dò gia đình phải chuẩn bị sẵn tâm lý.”
Viền mắt trở nên nóng ran, trong bóng tối, đôi bên không nhìn thấy nhau, Tần Ương trở người, ngẩng mặt nhìn lên trần nhà trên cao, giọng nói mơ hồ hiện ra sự run rẩy: “Lần này ông nằm viện hơn một tháng, tôi còn chưa đến thăm lần nào. Lần cuối cùng tôi nhìn thấy ông, là Tết âm lịch năm ngoái. Lúc đó, chỉ gọi được một tiếng ông, còn lại cũng không nói được thêm gì khác…Hai năm nay, cũng chỉ có lúc Tết mới đi thăm ông…Vốn nghĩ rằng chờ đợt này thi xong sẽ vào viện thăm ông, còn muốn nói chuyện với ông nhiều hơn, còn muốn đưa ông đi dạo đây đó…”
Giọng nói run rẩy rồi đứt quãng giữa chừng, nhường chỗ cho những tiếng nấc nghẹn ngào lặng lẽ vang lên.
Một Tần Ương yếu đuối và đau thương như thế, chỉ một mình Thẩm Tấn thấy được mà thôi. Cũng như năm trung học đó, nơi con hẻm nhỏ đó, cũng chỉ mình Tần Ương biết được dáng vẻ bất lực đầy ngập đau xót của Thẩm Tấn là như thế nào.
Thẩm Tấn im lặng không nói, chỉ xoay người sang, chậm rãi vươn tay, ôm lấy Tần Ương. Giây phút đôi bên mặt kề mặt, mới hay nước mắt từ lâu đã nhuốm ướt gương mặt cậu con trai ấy thành một mảnh lạnh lẽo. “Ngày mai tôi mà ngủ gật trong lúc thi, đằng ấy lấy bao nhiêu trà sữa để bồi thường cho tôi đây?”
………
Thời ấy, có một nhà văn trẻ đã từng nói rằng: cái gọi là “tình yêu”, là khi nhìn thấy đối phương, điều đầu tiên bạn mong muốn không phải là cùng họ lên giường, chỉ đơn giản là cánh tay mở rộng, tâm tư cũng mở ra, muốn ôm lấy họ, dung chứa họ vào lòng.
——
-Chú thích-
(1) Ma lạt năng (麻辣烫 nghĩa theo mặt chữ là món ăn nóng cay -_-) còn gọi là Xuyến Xuyến Hương: là một món ăn vặt có nguồn gốc từ Tứ Xuyên, về sau dần dần lan truyền qua các địa phương khác, trở thành một món ăn vặt phổ biến hạng nhất nhì ngày nay. Lại nói, tên gọi hay nguồn gốc đều chẳng có ý nghĩa quan trọng gì nếu như bản thân món ăn không có được mùi vị hấp dẫn, xét điểm này, nhìn vào việc ma lạt năng được yêu thích như hiện nay là đã có thể hiểu được. Ở những khu vực thời tiết giá lạnh nhiều sương mù như XuyênThục, những người dân sinh sống bằng nghề chèo thuyền và kéo thuyền, mỗi khi xong việc trước khi về nhà thường có thói quen ghé lại quán nhỏ bên đường, gọi ra một bát ma lạt năng nóng hổi, cho rau giá vào, bỏ thật nhiều tiêu và ớt lát mỏng, càng nóng càng cay lại càng ngon, đó chính là điểm đặc trưng của món ăn này. Ăn vào, không những no bụng, còn xua đi cái lạnh, đẩy lùi sự **** khó chịu của thời tiết ‘ ‘ v
Từ đây suy ra, Tấn Tấn chê cay hông ăn bát mình mà đòi ăn bát của Tần Tần là có hai lý do: một, bé Tấn nhà mình thật sự không giỏi ăn cay; hai, giả bộ chê cay để được ăn chung bát với người ta :”). Mình là mình nghiêng 99% về cái thứ hai~
(*), (**) Hai đoạn văn này được trích từ “Dữ Thê Thư – Thư gửi vợ” của Lâm Giác Dân. Bản dịch sử dụng trong truyện như mọi khi, vẫn là do bạn Triều tạm dịch thoát ý.
Vài thông tin tìm được về Lâm Giác Dân.
Lâm Giác Dân sinh năm 1887, từ khi còn nhỏ Lâm Giác Dân có tư tưởng dân chủ, căm ghét triều đình nhà Thanh, luôn lo lắng cho tương lai đất nước. Lâm Giác Dân thực hiện bài diễn thuyết tên “Cứu tổ quốc khỏi nguy khốn”, một thầy giáo của ông nhận xét “người như ông sẽ lật đổ triều đình nhà Thanh”.
Năm 1905, kết hôn với Trần Ý Ánh.
Năm 1907, đi du học Nhật Bản. Tại Tokyo, gia nhập “Trung Quốc Đồng Minh Hội” do Tôn Dật Tiên đứng đầu.
Lâm Giác Dân không chỉ giỏi văn chương mà còn có thể nói tốt tiếng Anh, tiếng Đức, tiếng Nhật, từng dịch nhiều sách của Khang Hữu Vi sang tiếng Đức và Anh.
Lâm Giác Dân hy sinh cùng các đồng đội trong trong cuộc nổi dậy tấn công vào phủ tổng đốc lưỡng Quảng do Hoàng Hưng chỉ huy vào ngày 27 tháng 4 năm 1911.
Trung Quốc Đồng Minh Hội rất tin tưởng vào cuộc khởi nghĩa, thành phần của cuộc nổi dậy đều là những người trẻ tuổi và ưu tú. Nhưng cuộc khởi nghĩa bị bại lộ và thất bại, khoảng hơn 80 chiến sĩ bị bắt và xử tử, trong đó có Lâm Giác Dân (hy sinh còn rất trẻ 24 tuổi). Một chiến sĩ ở đồng minh hội, đã thu gom xác huynh đệ mình (tìm dc 72 thi hài) đem chôn ở miếng đất tên Hồng Hoa Cương. Sau này những ngôi mộ đó được dời đến một nơi lớn hơn, đổi tên là Hoàng Hoa Cương, chính là đài liệt sĩ Hoàng Hoa Cương bây giờ (có mộ của liệt sĩ VN Phạm Hồng Thái).
Cuộc khởi nghĩa này chính là tiền đề cho sự thắng lợi cuộc nổi dậy Vũ Xương tháng 10 năm 1911 cũng chính là cách mạng Tân Hợi.
Lâm Giác Dân nổi tiếng với tác phẩm « Dữ thê thư », là lá thư cuối cùng mà ông viết cho người vợ yêu dấu của mình, Trần Ý Ánh, vào đêm trước ngày xảy ra cuộc nổi dậy. Bức thư vô cùng cảm động, thể hiện tình yêu thương dành cho vợ và đứa con trai của mình. 48 năm sau, con trai ông công khai bức thư với chính quyền, và giờ đây bức thư đó đã trở thành một phần trong các bài giảng cho học sinh.
