TRÒ CHUYỆN TRÊN TRUYỀN HÌNH VÀ TRÊN LÀN SÓNG PHÁT THANH
• Phỏng vấn và được phỏng vấn
• Bốn lưu ý khi xuất hiện trên truyền hình và trên truyền thanh
• Những bài học từ cuộc thảo luận Gore – Perot
LĨNH VỰC HOẠT ĐỘNG CỦA TÔI
Tôi luôn muốn chương trình trò chuyện mỗi tối trên đài CNN của tôi phải là những cuộc trò chuyện tự nhiên và thoải mái nhất. Ống kính quay phim không gây cho tôi nhiều áp lực. Tôi không thích khách mời trịnh trọng đứng trước máy quay như là một ủy viên công tố, hoặc nói chuyện một cách cứng nhắc, hay chỉ thích bàn luận những chuyện lớn lao. Không cần thiết phải như vậy. Tôi thích họ là chính họ, tự do suy nghĩ và tự do bàn luận. Đừng quá đặt nặng việc đang đứng trước máy quay và truyền hình trực tiếp, chúng ta sẽ có một cuộc trò chuyện bổ ích và thú vị hơn nhiều.
Một chương trình thành công tức phải vừa bổ ích vừa hấp dẫn. Nếu hấp dẫn mà không bổ ích thì sau khi tắt ti vi khán giả sẽ chẳng nhớ gì. Ngược lại, bổ ích mà không hấp dẫn thì khán giả sẽ bật ngay sang kênh khác.
Bí quyết của tôi khi phỏng vấn các khách mời trong chương trình là gì? Thứ nhất, như tôi từng nói, lắng nghe là yếu tố quan trọng hàng đầu. Thứ hai là sự nhạy cảm linh hoạt khi đặt câu hỏi. Nêu ra một câu hỏi hay chưa đủ, phải hỏi như thế nào đó để người nghe sẵn sàng bộc bạch câu trả lời chân thật nhất.
Tôi học được kinh nghiệm quý giá này sau lần trò chuyện với Joe DiMaggio Jr. (Con trai của Joe DiMaggio). Thật ra tối hôm ấy khách mời của tôi là Bill Hartack, một vận động viên đua ngựa. Joe đi cùng với Bill. Sau khi phỏng vấn Bill, tôi đã trò chuyện cùng Joe nửa giờ đồng hồ. Tôi muốn khám phá con trai của một trong những người nổi tiếng nhất nước Mỹ.
Chúng tôi trò chuyện rất thân mật và vui vẻ về cuộc sống. Sau cùng tôi hỏi anh một câu quen thuộc mà người ta thường hỏi nhau khi nói về cha mẹ:
“Joe này, anh có yêu cha anh không?”
Joe con ngẩn người ra, suy nghĩ rất lâu rồi mới trả lời: “Tôi yêu những gì ông làm”.
“Nhưng anh có yêu ông ấy không?”
Lại im lặng. Một lúc sau, Joe nói: “Tôi không biết ông”.
Tôi nghĩ rằng chỉ có Joe cha mới biết phần còn lại của câu chuyện. Nếu ông ấy đến chương trình của tôi, tôi sẽ tạo cho ông cơ hội để nói về điều này. Nhưng Joe từ xưa đến nay vốn không thích nói về cuộc sống riêng tư. Và ông sẽ từ chối lời mời của tôi, chắc chắn như thế.
Nếu ngay từ ban đầu tôi hỏi Joe có yêu cha không, thì rất có thể tôi sẽ nhận được một câu trả lời chuẩn mực: “Dĩ nhiên”. Nhưng tôi chỉ hỏi điều này sau khi đã trò chuyện ăn ý với anh. Và Joe đã trả lời hết sức chân thật, khiến mọi người đều bất ngờ.
Tôi không ngại hỏi những câu táo bạo, những câu hỏi làm khán giả của tôi phải tò mò. Chẳng hạn trong chiến dịch tranh cử năm 1992, tôi đã hỏi tổng thống Bush: “Ông có ghét Bill Clinton không?” Nhiều nhà báo cho rằng câu hỏi này chẳng dính líu gì tới chiến dịch tranh cử tổng thống, và không nên hỏi những câu “tế nhị” như vậy. Nhưng tôi lại nhìn vấn đề theo một khía cạnh khác. Chúng ta đều là những con người. Tổng thống cũng là một con người. “Yêu” hay “ghét” đơn giản chỉ là những cảm xúc bình thường cần phải có của một con người. Vậy thì tại sao tôi không được hỏi tổng thống những câu như thế? Những gì mà khán giả của tôi thắc mắc: Tôi sẽ hỏi.
Luật sư Edward Bennett Williams kể với tôi rằng ông biết trước những câu trả lời cho mọi câu hỏi của ông trong tòa án. Nhưng trong tòa án là một bối cảnh đặc biết, ở đó các luật sư không muốn sự ngạc nhiên. Trong chương trình của tôi thì ngược lại, tôi không bao giờ hỏi những câu mà tôi đã biết trước câu trả lời.
KHI BẠN ĐƯỢC PHỎNG VẤN
Trong bất kỳ cuộc phỏng vấn hay cuộc trò chuyện nào (Phỏng vấn xin việc, phỏng vấn với giới báo chí, hay trò chuyện trên truyền hình…), hãy luôn giữ thế chủ động.
Bạn hoàn toàn có thể điều khiển cuộc trò chuyện nếu có một kiến thức sâu sắc về đề tài đó. Rồi thì hãy tự tin và nói với chính bạn rằng bạn biết còn nhiều hơn là người dẫn chương trình. Nếu đây là một chương trình trò chuyện hay phỏng vấn không thường, không có luật nào trên khắp nước Mỹ buộc bạn phải trả lời mọi câu hỏi. Bạn không thích câu hỏi này? Hãy từ chối trả lời một cách khéo léo:
“Tôi nghĩ bây giờ còn quá sớm để trả lời câu hỏi đó.”
“Vấn đề này thuộc lĩnh vực pháp lý, tôi không muốn bàn luận sâu về nó.”
“Tôi không muốn đưa ra những kết luận sai lầm, hãy để thời gian trả lời.”
“Tôi không thể trả lời câu hỏi này được vì tôi không rõ lắm.”
Một trong những câu trả lời tệ nhất là: “Miễn bình luận”. Xưa kia, trong một xã hội hay tranh chất và với những con người thích sống đơn lẻ, câu này có vẻ được “ưa chuộng”. Nhưng giờ đây khi nói “Miễn bình luận”, người ta sẽ nghĩ ngay rằng bạn “có vấn đề”. Nếu không tại sao bạn không trả lời hay lý giải rõ ràng hơn? Chúng ta có quyền tự do ngôn luận, nhưng trong mọi tình huống cũng nên nói một cách khéo léo.
Bốn lưu ý hữu ích cho bạn:
1. Chỉ làm những gì bạn thật sự thoải mái.
2. Theo kịp thời đại.
3. Không phủ nhận thực tế.
4. Chú ý đến những yếu tố quan trọng: Giọng nói, cách diễn đạt, trang phục và diện mạo khi bạn được lên truyền hình.
Chỉ làm những gì bạn thấy thật sự thoải mái. Vì sự gò bó, khiên cưỡng không bao giờ giúp bạn thể hiện tốt bản thân được. Nếu không thích thì tốt nhất đừng đi. Nếu đã đến nơi rồi thì bạn phải vui vẻ và thoải mái. Jackie Gleason từng nói thế này: “Tôi muốn thấy vui thích và thoải mái trong những việc tôi làm. Ngay cả khi làm việc, tôi cũng không muốn nghĩ rằng mình đang mang áp lực công việc.”
Theo kịp thời đại. Yếu tố này tối quan trọng và cần thiết. Chương trình truyền hình nào đang thu hút khán giả? Bộ phim nào đang nổi đình nổi đám? Ca sĩ, diễn viên nổi tiếng hiện nay là ai? Không cần nghiên cứu sâu xa nhưng ít nhất bạn cũng cần phải biết những câu chuyện của thời đại này. Nếu không bạn sẽ bị lạc lõng đấy.
Khi tôi còn ở lứa tuổi đôi mươi, những người nổi tiếng thời đó là Frank Sinatra, Glenn Miller, Joe DiMaggio, hay như Franklin Roosevelt. Nhưng thời gian qua đi và những cái tên cũng thay đổi. Trước kia chúng ta hay nói về Jackie Robinson và Dwight Eisenhower, rồi thì JFK và Elvis. Ngày nay thì ta cần biết Tom Cruise là ai và Eminem là ai. Mặc dù với độ tuổi ngoài 60 như tôi thì nhạc nhạc rock, nhạc rap quá giật gân và dễ sợ, nhưng tôi cũng phải biết về chúng. Có thể tôi không thích, nhưng nếu không biết thì tôi sẽ trở thành người lạc hậu.
Vào thập niên 1950, chúng ta phải biết một ít về cái gọi là Chiến tranh lạnh. Giờ đây ta cũng phải biết rằng nó đã kết thúc. Những vấn đề kinh tế, chính trị nóng bỏng nào đang diễn ra trên thế giới? Bạn có quan tâm đến tình hình Iraq, đến cuộc tổng tuyển cử ở Brazil hay vấn nạn khủng pố mà thế giới đang phải đương đầu?
Đó là một trong những lý do chính mà tổng thống Clinton lúc còn đương nhiệm xuất hiện trên đài truyền hình MTV. Ông không chỉ chứng tỏ mình là một người theo kịp thời đại mà còn là một con người của thời đại. Ông am tường mọi việc, từ sở thích của các cô cậu choai choai tân thời cho đến những vấn đề trọng đại của các ông bố bà mẹ.
Không phủ nhận thực tế. John Lowenstein từng là một vận động viên bóng chày tài năng và nổi tiếng. Sau 16 năm thi đấu, John hiện đã giải nghệ và làm phát thanh viên trên làn sóng Baltimore Orioles. Có lần một phóng viên hỏi John về cú chặn bóng thất bại trong trận đấu ở Orioles tối hôm đó. John trả lời: “Anh thấy đấy, có một tỉ người sống ở Trung Quốc, và sáng mai khi thức dậy đâu có người nào trong họ biết rằng tôi đã hụt cú chặn bóng đó!”
Khi được hỏi về những điều không như ý muốn, thái độ của bạn thế nào? Bạn có hóm hỉnh như John Lowenstein? Đừng phủ nhận thực tế, hãy nhìn thẳng vào nó và cười với nó. Thái độ này sẽ được đánh giá cao khi khán giả xem chương trình về bạn.
Giọng nói. Giọng nói rất quan trọng vì nó thể hiện một phần nào đó con người bạn, sự khác biệt của bạn với người khác. Người có giọng nói truyền cảm thì dễ thu hút và tạo cảm tình ngay từ những phút đầu gặp gỡ. Còn nếu có giọng nói không hay thì sao? Bạn sẽ không bao giờ tạo được một ấn tượng tốt ư? Không đúng! Edwin Newman và Red Barber đều là những phát thanh viên sáng chói dù họ không có chất giọng tốt. Họ biết bù lấp nhược điểm này bằng cách nói chuyện có duyên, bằng vốn kiến thức phong phú và kỹ năng chuyên môn hoàn hảo.
Nhiều người bảo rằng tôi có một chất giọng tốt và rất lý tưởng với nghề phát ngôn viên. Nhưng tôi vẫn luyện nói mỗi ngày để nâng cao chất giọng hơn nữa, tôi không muốn dừng lại. Tôi muốn mình ngày một tiến triển hơn và giọng nói là một trong những ưu điểm mà tôi có. Bạn muốn cải thiện giọng nói? Trước tiên hãy gõ cửa các giáo viên luyện giọng, hoặc đến thư viện nghiên cứu sách vở tài liệu, băng ghi âm cassette. Sau đó khóa chặt của lại và bắt đầu nói, nói và nói.
Đừng quên ghi âm giọng nói của chính mình. Tôi biết lần đầu tiên khi nghe đoạn băng đó chắc chắn bạn sẽ thốt lên rằng: “Ôi trời! Nghe khủng khiếp quá!”. Nhưng nhờ nó bạn sẽ biết mình cần chấn chỉnh chỗ nào, sửa giọng ra sao. Bạn nói có nhanh quá không, hoặc có tẻ nhạt không, phong cách nói riêng của bạn như thế nào… Khách quan hơn cả là hãy nhờ người thân góp ý.
Diện mạo. Yếu tố này đặc biệt quan trọng khi xuất hiện trên truyền hình, vì bạn đang thể hiện chính mình chớ không phải cho ai khác. Đứng trước hàng ngàn khán giả qua màn ảnh nhỏ, có lẽ ai cũng muốn mình trông bảnh bao xinh đẹp. Một bộ vest lịch lãm, một mái tóc gọn gàng, một vẻ mặt tươi tỉnh… Tất cả đều được phản ánh trung thực trên màn hình vì ống kính quay phim thì không biết nói dối. Bởi thế, nếu một cúc áo của bạn chưa cài, khán giả sẽ nhìn thấy. Nếu bàn tay bạn có một vết dơ, khán giả cũng nhìn thấy. Đừng đánh mất vẻ đẹp của bạn bởi những sơ ý không đáng có này.
